Inleiding
De afgelopen 20 jaar zijn er steeds betere medicamenteuze behandelingsmogelijkheden gekomen voor narcolepsie. Helaas echter kunnen we tot op de dag van vandaag slechts de symptomen verlichten en niet de oorzaak wegnemen of behandelen. De [intlink id=”208″ type=”page”]behandeling van narcolepsie[/intlink] bestaat uit leef adviezen die vrijwel altijd worden aangevuld met medicatie. Hoewel er zeker nog meer duidelijkheid zou mogen komen over wat de optimale planning, duur en timing van geplande dutjes overdag is en wat is bijvoorbeeld de invloed van voeding(sporties) en de timing daarvan kan zijn, richt de aandacht van onderzoek zich vooral op de ontwikkeling van nieuwe medicamenten. Dit onderzoek is van groot belang omdat er nog steeds te veel narcolepsie patiënten zijn die ondanks de huidige ter beschikking staande medicatie nog te veel klachten hebben om een enigszins normaal leven te kunnen leiden. Ook zijn er nog te veel mensen die hinderlijke bijwerkingen ervaren of zelfs om die reden van medicatie af moeten zien. Het is dan ook verheugend dat er, na een stilte van ruim tien jaar, een goede kans is dat er binnen enkele jaren nieuwe medicamenten op de markt zullen komen met een geheel ander aangrijpingspunt in de hersenen dan de huidige voor handen zijnde medicatie. Juist dit andere aangrijpingspunt maakt deze nieuwe middelen interessant en relevant. Het gaat niet om de zoveelste variant van amfetamine of van een antidepressivum, maar echt om iets nieuws.
Histamine
Het gaat om wat genoemd worden ‘Histamine-3-antagonisten’. Een eerste publicatie over de effecten van een van deze middelen bij mensen die aan narcolepsie lijden verscheen recent in het gerenommeerde tijdschrift ‘Lancet Neurology’.
Het is de afgelopen decennia duidelijk geworden dat het histamine systeem een cruciale rol speelt in de hersenen, met name bij het wakker houden van het brein. Histamine fungeert in de hersenen als een overdrachtsstof, een zogenaamde neurotransmitter. Het was al veel langer bekend dat histamine in de rest van het lichaam een andere functie heeft. Het speelt met name een rol bij het ontstaan van allergische reacties als bijvoorbeeld hooikoorts. Hiervoor worden dan ook al jaren zogenaamde ‘anti-histaminica’ toegepast. Vanaf het moment dat ‘anti-histaminica’ gebruikt werden voor de behandeling van deze klachten was duidelijk dat een belangrijke bijwerking het ontstaan van slaperigheid was, vanwege de remming van het histamine systeem in de hersenen dat onlosmakelijk verbonden was met de remming in de rest van het lichaam. Het was omgekeerd niet mogelijk medicijnen te geven die de activiteit van histamine in de hersenen konden bevorderen zonder ernstige bijwerkingen in de rest van het lichaam te geven. Hier kon verandering in komen toen een jaar of 25 geleden ontdekt werd dat er in de hersenen een receptor (een receptor neemt de boodschap ven een neurotransmitter ‘ in ontvangst’) voor histamine aanwezig is, die in de rest van het lichaam niet voorkomt. Deze receptor werd de H3 receptor gedoopt. Vanaf dat moment konden er medicijnen ontwikkeld worden die specifiek op de H3 receptor aangrijpen en daarmee uitsluitend in de hersenen de beschikbaarheid van histamine kunnen veranderen, zonder in de rest van het lichaam iets met het histamine systeem te doen.
Pitolisant
Een van de zo ontwikkelde medicijnen ter bevordering van de histamine activiteit in de hersenen is de stof ‘Pitolisant’. In dierproeven, onder andere in muizen die aan narcolepsie lijden, werd een positief effect van het middel gevonden zonder dat dit gepaard ging met ernstige bijwerkingen. Dat maakte de weg vrij voor de eerste toepassing bij mensen. In een groot Europees onderzoek, in vijf deelnemende landen waaronder Nederland, kregen patiënten met narcolepsie door het lot aangewezen Pitolisant of een momenteel veel in de behandeling gebruikt middel [intlink id=”208″ type=”page” anchor=”modafinil-modiodal”]Modafinil (Modiodal®)[/intlink], of een nepmedicijn ook wel ‘placebo’ genoemd. Noch de patiënten noch de artsen die moesten beoordelen of deze medicatie effectief was wisten wie welk van deze 3 middelen slikten. Dit is de gebruikelijke manier om uit te zoeken of een nieuw medicijn goed werkt en of er (ernstige) bijwerkingen op kunnen treden. In totaal werkten 95 narcolepsie patiënten mee en werd de medicatie gedurende acht weken gebruikt. Na afloop werd de code verbroken en kon bepalen wie welk medicijn had gekregen gedurende de acht weken en wat de effecten waren geweest. Hier kwam uit dat zowel Pitolisant als Modafinil een veel grotere verbetering bewerkstelligden dan placebo en dat Pitolisant en Modafinil qua effectiviteit niet voor elkaar onder deden. Bovendien traden er bij Pitolisant niet meer bijwerkingen op dan bij Modafinil en waren er amper ernstige bijwerkingen. Dit is een heel bemoedigend resultaat. Het gegeven dat beide middelen niet voor elkaar onder deden betekent niet dat Pitolisant geen aanvullende waarde kan hebben. Juist omdat het een andere werkingsmechanisme heeft dan Modafinil zou het kunnen helpen bij patiënten die onvoldoende op Modafinil reageren of hinderlijke bijwerkingen van Modafinil ondervinden.
Conclusie
Er is een goede kans dat er binnen enkele jaren nieuwe geneesmiddelen voor de behandeling van narcolepsie beschikbaar komen die aangrijpen op het histamine systeem in de hersenen. Ze zullen een welkome aanvulling zijn vanwege dit geheel nieuwe werkingsmechanisme. Het is vooralsnog niet zeker dat Pitolisant op de markt zal komen. De EMA (European Medicines Agency), de instantie die bepaalt welke nieuwe medicijnen op de markt mogen komen, zal zich daar de komende tijd over buigen. Ze zullen vooral beoordelen wat het middel voor extra’s voor de narcolepsie patiënten zal brengen en of de veiligheid voldoende gegarandeerd is. We zullen u op de hoogte houden van de ontwikkelingen.